مواد و ساخت پیشرفته

به گزارش ستاد فناوری مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، نشست هم‌اندیشی راهبری توسعه فناوری ساخت افزودنی با حضور صادق صادق‌زاده دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته، کارشناسان ستاد و فعالان این حوزه برگزار شد.

 در ابتدای این نشست، صادق صادق‌زاده، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته، توضیحاتی درباره این ستاد و جایگاه ایران در حوزه مواد و ساخت پیشرفته در جهان ارائه کرد و گفت: در مجموعه ستاد دسته‌بندی حوزه‌ها شامل حوزه مواد معدن، پتروشیمی و مواد نوظهور و ساخت پیشرفته است که البته در ساخت پیشرفته، دو زمینه ساخت افزایشی و سایر روش‌های ساختی هم وجود دارد.

 وی درباره فعالیت ایران در حوزه مواد گفت: با وجود اینکه ایران در جهان، در این زمینه و البته حوزه اکتشاف، به داشتن پتانسیل بالا شناخته می‌شود؛ اما هنوز این حوزه در کشور مغفول مانده است. به دلیل آنکه معادن مناسب و با کیفیت و با عیار خوب در کشور داریم،  متأسفانه برداشت بی‌رویه از آنها انجام می‌شود. همچنین در فرایند استخراج هم با سیستم‌های فرسوده و درجه پایین کار می‌کنیم. در مرحله فراوری نیز مشکل اکتشاف همچنان پابرجاست و فناوری پایین و فرسوده یکی از مشکلات پیش روی ماست.

 دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته اضافه کرد: صنایع تبدیلی هم در کشور مغفول مانده است و شاید ساخت افزودنی یکی از راه‌های عرض‌اندام در این حوزه باشد. علاوه بر این، معادن متروکه و چاه‌های نفت بی‌بازده هم از سایر معضلات ماست. درحالی‌که عمده درآمد مالی در دنیا در حوزه تبدیل و صنایع پایین‌دست است برای نمونه باتری که 38 میلیون دلار در قسمت تبدیل، گردش مالی دارد.

 وی به تشریح ساختار ستاد توسعه مواد و ساخت پیشرفته پرداخت و گفت: بر همین اساس ۴ دسته دپارتمان در ستاد تعریف شده است که شامل حوزه مواد معدنی، پتروشیمی، مواد نوظهور و ساخت پیشرفته است. عمده اهداف ما در ستاد، ارتقای کیفیت مواد اولیه، کاهش خام‌فروشی و ارتقای بازیافت و بهتر کردن وضعیت پسماند در کشور است.

 صادق‌زاده ادامه داد: ستاد مواد و ساخت پیشرفته را به‌عنوان یک بخش فعال در حوزه ساخت شناخته می‌شود؛ اما به دلیل اهمیت موضوع مواد، خواسته یا ناخواسته با ابرقدرت‌های مالی نفت و معدن روبه‌رو هستیم و اگر فعالان در این دو حوزه نیاز به کمک از این ابرقدرت‌های مالی داشتند، می‌توانند از ستاد به‌عنوان یک پلی برای ارتباط با این نهادها استفاده کنند.

 وی با اشاره به تاریخچه تشکیل ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته گفت: این ستاد سال ۱۳۹۴  تشکیل شده است و از سال 95 به طور رسمی شروع به کار کرده و تا سال ۹۷، در حوزه مواد ساخت افزودنی رویدادهای مناسبی را برگزار و حمایت‌های خوبی داشته است. در سال ۹۷ به‌خاطر برخی مشکلات، این ستاد با ستاد اپتیک، فوتونیک و لیزر ادغام شد که همین امر باعث شد تا تمرکز روی مواد و ساخت پیشرفته کمتر شود. خوشبختانه در سال جاری، ستاد به‌عنوان یک ستاد مستقل، فعالیت خود را دوباره از سر گرفت .

 دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته ادامه داد: ستادهای زیر مجموعه معاونت علمی دو دسته هستند که این ستاد در زیر مجموعه توسعه فناوری قرار دارد. ۱۲ ستاد توسعه اقتصادی هم در مجموعه معاونت فعال هستند که برخی از این ستادها نظیر ماشین‌سازی می‌توانند در موضوعات اقتصادی و صادرات به ما کمک کنند.

 وی تصریح کرد: حمایت از توسعه و تأمین فناوری، تأمین زیر ساخت‌ها، تجاری‌سازی و افزایش مقیاس و ارتقای ظرفیت‌های فناوری و ترویج آن، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و پذیرش و استفاده از فناوری با سرمایه‌گذاری از عمده فعالیت‌های این ستاد محسوب می‌شود. اما متأسفانه در کشور در حوزه مواد از وزارت علوم گرفته تا سایر وزارت‌خانه‌ها و مجلس، نگاه ویژه و راهبردی به این موضوع نشده است. می‌توان گفت تنها وزارت دفاع به سبب نیاز به حوزه مواد و ساخت پیشرفته، سرمایه‌گذاری مناسبی در حوزه مواد داشته است که توانسته دستاوردهای خوبی هم در این حوزه کسب کند.

 در ادامه این نشست آخرین تسهیلات و اعتبارات معاونت علمی و فناوری برای فعالان حوزه ساخت افزودنی ارائه شد و قریشی مسئول برنامه علمی ستاد در حوزه ساخت افزایشی به تشریح فعالیت‌های ستاد از ابتدای تأسیس تاکنون پرداخت.

قریشی گفت: معاونت علمی از سال ۹۵ برنامه تدوین سند و نقشه راه در حوزه مواد و ساخت افزودنی را در دستور کار قرار داد و در آن سند، نقشه راه ۱۰ساله ای متناسب با منابع موجود در معاونت علمی، ترسیم شد. حوزه ساخت افزودنی را بیشتر با فناوری‌هایی در سطح ماشین‌آلات، طبقه‌بندی می‌کنند. ما در این ستاد، حوزه ساخت افزودنی را گسترده‌تر کردیم و در ۴ حیطه و زمینه مواد مصرفی، ماشین‌آلات ساخت، نرم‌افزارهای مورداستفاده در زنجیره و روش‌های داده‌برداری گسترده، فعالیت کردیم و حمایت‌ها را در این زمینه‌ها افزایش دادیم.

همچنین انجمن صنفی و انجمن علمی را هم گسترش دادیم و اولین کنفرانس ساخت افزودنی هم توسط این ستاد برگزار شد؛ اما در ادامه با تغییرات ساختاری بیشتر به دنبال حمایت از پروژه‌های توسعه فناوری در این ستاد بودیم و با سازمان‌های مختلفی نیز همکاری و ارتباط گسترده داشتیم.

 وی افزود: از سال ۹۷ می‌توان گفت که هر ساله فراخوانی را برای مشارکت شرکت‌ها و پژوهشگران دانشگاهی در این حوزه داشتیم. طرح‌هایی که در ستاد بررسی و ارزیابی می‌شد ابعاد مختلفی داشت و از طرح‌های خرد دانشگاهی تا طرح‌های اثبات فناوری را شامل می‌شد.

 قریشی تأکید کرد: چالش‌هایی نظیر سطح دسترسی به این فناوری، دسترسی به مواد اولیه، نبود مرجع تنظیم‌گر در فناوری مواد و ساخت پیشرفته وجود دارد و با وجود رشد بالای بازار در سطح بین‌المللی در این حوزه، در ایران اتفاقات خوبی برای این زمینه علمی نمی‌افتد حال آنکه این فناوری می‌تواند به پایداری زنجیره‌های ارزش، کمک کند.

 وی به تشریح حمایت‌ها در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان پرداخت و گفت: در معاونت علمی برای ستادهای توسعه فناوری، چند نوع ابزار حمایتی تعریف شده است که کمک‌های بلاعوض برای اساتید دانشگاهی، پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری، پسادکتری و مقالات را شامل می‌شود. همچنین تسهیلات قرض‌الحسنه برای ارتقای TRL محصولات شرکت‌ها داده می‌شود که بخشی از این تسهیلات با ضوابطی، تبدیل به بلاعوض می‌شود. وام‌هایی هم در مبالغ بالا برای ارتقای سطح تجاری محصول و توسعه فناوری از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه می‌شود.

 قریشی اضافه کرد: علاوه بر این، اعتبار مالیاتی هم از امسال با قانون جهش تولید دانش‌بنیان ارائه می‌شود. همچنین مراکز و نهادهایی نظیر کانون پتنت و شبکه آزمایشگاهی می‌توانند به‌عنوان بازوی کمک‌کننده ستاد فعالیت کنند که البته فرایند ارزیابی خود را دارند؛ ولی ستاد هم به‌عنوان مرجع کمک‌کننده، استفاده از خدمات این زیر ساخت‌ها را برای متقاضیان، تسهیل می‌کند. همچنین پرداخت اعتبار حمایتی به پژوهشگران دانشگاهی هم از طریق سایت ستاد و هم از طریق فراخوان‌های بنیاد ملی علم ایران انجام می‌شود.

 وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه با ایجاد سامانه خدمت در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، از همه کسانی که می‌خواهند به‌نوعی با ستاد تعامل داشته باشند، در خواست می‌کنیم تا از این سامانه برای ثبت درخواست‌ها، استفاده کنند تا هم در پیگیری درخواست سهولت دسترسی وجود داشته باشد و هم ما بتوانیم تاریخچه طرح و درخواست را مشاهده کنیم.

 در ادامه این رویداد، تسهیلات مختلف دولتی تبصره ۱۸ و اعتبارهای مالیاتی معاونت برای شرکت‌های دانش‌بنیان و برنامه‌های تحقیق و توسعه مورد بررسی قرار گرفت و تمامی حاضران و کارشناسان با ارائه نظراتشان در خصوص توسعه ساخت افزودنی به بحث و تبادل نظر پیرامون این موضوع پرداختند.

 گفتنی است، این نشست به دلیل اهمیت و پیشرفت روزافزون فناوری ساخت افزودنی و گسترش کاربردهای آن در حوزه‌های گوناگون، حمایت از توسعه و ترویج ساخت افزودنی که در اولویت مأموریت‌های ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته قرار گرفته است؛ در جهت اعتلای جایگاه فناورانه کشور برگزار شد.