مواد و ساخت پیشرفته

حمید لطیفی^*

فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت، موضوعی دارای اهمیت و راهبردی برای کشور به شمار می‌رود. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با هدف ساماندهی، کمک به ارتقای وضعیت تولید، تجاری‌سازی، توسعه فناوری و زیرساخت‌های مرتبط با این دو حوزه مهم، در آبان ماه سال 1397 با ادغام دو ستاد مرتبط، «ستاد توسعه فناوری‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت» را ایجاد کند. این ستاد از بدو تشکیل تاکنون، با اتخاذ سیاست و رویکرد جدید مدیریتی و اجرایی، تلاش‌های بسیاری برای ایجاد زمینه مساعد همفکری، تبادل نظرات، انتقال دانش و توانمندی‌های و همچنین شبکه‌سازی پویا میان متخصصین و صاحبنظران حوزه تحت تصدی، انجام داد.

در مجموع می‌توان گفت؛ طی سال 1399 مانند سال‌های قبل، با اخذ نظرات و مشورت‌های خبرگان علمی و صنعتی، موضوعات دارای اولویت برای رفع نیازهای مختلف در کشور شناسایی و تعریف شدند. همچنین درخواست‌های حمایت برای توسعه فناوری، با توجه به نیازهای تعیین شده، دریافت گردید که برخی مراحل ارزیابی و داوری را گذرانده و برخی در حال طی کردن این مراحل هستند. علاوه بر این، با رعایت شرایط خاص مورد نیاز به دلیل به بیماری همه گیر کرونا، ستاد با هدف مبادله اطلاعات و ایجاد ارتباط بین صنعتگران و پژوهشگران، آشنایی با آخرین دستاوردهای علمی و فناوری در زمینه‌های گوناگون و معرفی خود، در رویدادهای مختلف، علمی و صنعتی مشارکت یا از آن‌ها حمایت کرده است. شایان ذکر است ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه فناوری‌های مرتبط با حوزه فعالیت ستاد نیز، در دستور کار قرار داشته است.

ستاد در بخش حمایت از دستیابی به مرجعیت علمی کشور و ایجاد زیرساخت‌های راهبردی ملی در حوزه‌های کلیدی، برنامه حمایت از مقالات با کیفیت را پیگیری نمود. که پذیرش و پیگیری انجام حمایت متناسب با سطح آن، برای 50 مقاله در دست اقدام است. لازم به ذکر است که در سال 1399، ایجاد مرکز قطعات مدارات مجتمع نوری نیز در برنامه‌های عملیاتی این ستاد قرار داشت که با توجه به منابع مورد نیاز آن، همچنان در حال پیگیری است.

در ماموریت ترویج و فرهنگ‌سازی علم، فناوری و کارآفرینی نیز، ستاد با هدف آشنایی مخاطبان عام و خاص مرتبط با حوزه فعالیت خود، تلاش نمود که تا حد امکان از ابزار تهیه محتوا و اطلاع‌رسانی آن در سایت، بهره‌برداری نماید. در همین راستا، ضمن بهره‌برداری از نسخ فارسی و انگلیسی وبسایت ستاد، بیش از 150 مورد محتوا در قالب اخبار علمی، گزارش، یادداشت، فراخوان‌ها، اطلاع‌رسانی‌ها به منظور پوشش خبری علمی و توسعه فناوری، اطلاع‌رسانی شد. با استفاده از توان بدنه کارشناسی ستاد، 4 گزارش تخصصی- مدیریتی مرتبط با حوزه فعالیت ستاد و مبتنی برای شناسایی نیازهای وارداتی کشور و توسعه زنجیره تامین/ ارزش صنایع مهم و تاثیرگذار داخلی، تدوین شده است. همچنین حمایت مادی و یا معنوی از برپایی بیش از 10 رویداد علمی و فناوری مختلف ازجمله رویداد نیازمحور، کنفرانس، چالش، نمایشگاه و مسابقه مرتبط با حوزه‌های تخصصی فعالیت ستاد انجام شد. لازم به ذکر است، راه‌اندازی مرکز آموزشی چاپ سه‌بعدی، که پیگیری‌ها برای تعیین مدل اجرایی و آغاز فرایند اجرای آن در سال 1398 آغاز شد، در سال 1399 عملیاتی گردید.

طی سال 1399، ستاد ضمن رصد پیشرفت و به نتیجه رساندن حدود 80 طرح‌ مصوب سال‌های قبل، بیش از 30 طرح را تصویب (شخص حقوقی اعم از شرکت، مراکز پژوهشی و هسته فناور) نمود که به صورت حمایت‌های بلاعوض و تسهیلات مورد حمایت قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که طی سال 1399، پیگیری تصویب و حمایت از 7  طرح توسعه مقیاس صنعتی در راستای ارتقای صنایع موجود نیز، صورت پذیرفت.

همچنین در بخش ایجاد زیرساخت، راه‌اندازی مراکز نوآوری و شتابدهنده در سال 1398 دستور کار قرار داشت که مراحل تبیین و ارزیابی را پشت سر گذاشته و برونداد آنها در سال 99 محقق شد. در این سال، افتتاح 1 شتابدهنده تخصصی حوزه معدن و متالورژی (شرکت پیشرو تعالی صدر فردا)، مشارکت در ایجاد صندوق تخصصی سرمایه‌گذاری و همچنین ایجاد 1 مرکز نوآوری در حوزه لیزر (با مشارکت دانشگاه شهید بهشتی) صورت پذیرفته است. همچنین، ایجاد 1 شتاب‌دهنده تخصصی در حوزه ساخت و تولید (با مشارکت انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن) و 1 مرکز نوآوری (با مشارکت شرکت سرمایه‌گذاری صدر تأمین) در دست اقدام می‌باشد.

این ستاد برای سال 1400 در حوزه فوتونیک و مواد پیشرفته، علاوه بر ادامه حمایت از طرح‌های اولویت‌دار توسعه فناوری و رفع گلوگاه‌های فناورانه مورد نیاز کشور، حمایت از تعداد طرح‌های زیرساختی را در دستور کار دارد که عموماً بخش قابل توجهی از طیف جامعه فناوران را هدف قرار داده و یا اثرگذاری ملی خواهند داشت. همچنین رویکرد ایجاد مدل و زیرساخت همکاری با هلدینگ‌های بزرگ سرمایه‌گذاری که از سال 1398 در ستاد در پایه‌ریزی شده است، ادامه خواهد یافت.

در سال آتی، امید است در سایه پروردگار همیشه شاهد، این ستاد بتواند با برنامه‌ریزی‌ها، حمایت‌ها و مشارکت همه‌جانبه تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط، در راستای توسعه علوم و فناوری‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت و همچنین بومی‌سازی و رفع گلوگاه‌های راهبردی کشور گام‌های موثرتری بردارد.

*دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری